Dư luận trong và ngoài nước đang rộ lên về việc "kiện Trung Quốc". Tuy nhiên, cách hiểu thì khác nhau khá nhiều, chủ yếu tập trung vào các khía cạnh như kiện về cái gì, kiện ra tòa án nào, thời điểm nào, vận dụng lý lẽ ra sao, và khả năng thắng thua...
Thật ra về phần mình Việt Nam đã tính đến việc kiện TQ ra tòa án quốc tế từ nhiều năm rồi chứ không phải bây giờ mới tính. Tuy nhiên không mấy ai "mặn mà" lắm trong việc này, lý do chủ yếu vì sợ chọc giận TQ gây căng thẳng quan hệ lâu dài. Việc này đã được bộc bạch bởi một vài vị lãnh đạo cấp cao mới đây rằng "kiện khác nào bát nước đổ đi". Đồng thời cũng có sự lo ngại khả năng bị thua kiện. Có lẽ cái sự thiếu mặn mà này ít nhiều đã hạn chế quá trình chuẩn bị hồ sơ, chí ít là cho đến trước khi xảy ra vụ giàn khoan 981.
Những mối lo ngại trên đây là hoàn toàn có cơ sở trong bối cảnh mối quan hệ bị ràng buộc và bất bình đẳng giữa Việt Nam và Trung Quốc, nhất là khi TQ là nước lớn lắm tiền và lắm mưu mô chước quỷ. Tuy nhiên đó chỉ là một mặt của toàn bộ vấn đề. Vấn đề còn phụ thuộc vào cách thức và thời điểm của từng vụ kiện. Nếu không thấy điều này thì lúc nào cũng lo sợ và thời cơ sẽ trôi đi không bao giờ lấy lại được; thế hệ này không được thì thế hệ sau càng khó.
Có lẽ có 2 lĩnh vực vấn đề cần xem xét.
Một là cần xác định nội dung kiện là gì. Nếu kiện để đòi lại toàn bộ quần đảo Hoàng Sa vào lúc này là điều không khả thi, thậm chí nhiều khả năng thất bại. Nhưng nếu tập trung kiện về vụ giàn khoan Hải Dương 981 thì Việt Nam hoàn toàn có lợi thế so với Trung Quốc. Bởi lẽ bằng việc cho hạ đặt giàn khoan với sự yểm trợ của hàng ngàn tàu thuyền, kể cả hải quân và không quân gây nhiều thiệt hại về tài sản và tính mạng đối với Việt Nam, TQ không chỉ vi phạm Công ước Luật Biển 1982 mà còn vi phạm luật môi trường và quyền mưu sinh của con người, v.v...Những lý lẽ để bác bỏ đường chín đoạn cũng cần được nêu ra trong dịp này.
Lý lẽ VN kiện TQ là như vậy, còn nếu phía TQ viện dẫn chủ quyền Hoàng Sa này nọ thì đó là dịp để VN lên tiếng bác bỏ để dư luận thế giới thấy. Nếu VN đặt mục đích kiện lần này trước hết là nhằm vào vụ giàn khoan thì không chỉ mạnh về chứng cứ mà còn mạnh về dư luận quốc tế, đồng thời hạn chế việc TQ sử dụng các thủ đoạn phi pháp lý vốn là "thế mạnh" của họ.
Hai là, cần xác định thời điểm phải kịp thời khi giàn khoan Haiyang 981 vẫn còn hoạt động phi pháp trong hải phận Việt Nam. Nếu để nó rút đi rồi thì coi như mất cơ hội. Nói cách khác, mục đích của việc kiện không chỉ là để buộc TQ rút giàn khoan mà cũng để gián tiếp bác bỏ luận điểm sai trái của TQ liên quan vấn đề chủ quyền quần đảo Hoàng Sa. Còn nếu chỉ nhằm mục tiêu TQ rút giàn khoan thì sớm muộn họ cũng phải rút thôi, chậm nhất là đến 15/8 hoặc cùng lắm là đến thời gian sóng to gió chướng tại khu vực này. Lúc đó TQ sẽ tự tuyên bố "hoàn thành nhiệm vụ" ...để lần sau lại tiến hành những "nhiệm vụ" tương tự dọc bờ biển VN thì ta sẽ còn khó hơn nhiều! Hơn nữa, nếu đợi đến sau này VN đem ra kiện thì ít có cơ hội để liên hệ đến vấn đề chủ quyền của quần đảo Hoàng Sa.
Tóm lại, trước mắt Việt Nam chỉ nên kiện đòi TQ rút giàn khoan cùng toàn bộ lực lượng ra khỏi lãnh hải của VN trả lại nguyên trạng trước ngày 1/5/2014. Việc chọn đưa ra toà án Công lý Quốc tế hay UNCLOS tùy thuộc vào mục đích kiện. Tất nhiên trong quá trình xét xử, vấn đề chủ quyền của quần đảo Hoàng Sa dù muốn hay không sẽ được đề cập, và bằng cách đó Việt Nam sẽ có cơ hội để trình bày lý lẽ của mình. Trong trường hợp TQ không đồng ý tham gia vụ kiện thì ít nhất việc khởi kiện của VN cũng góp phần làm sáng tỏ lập trường chính nghĩa của VN trước công luận quốc tế. Cách nào thì vẫn có lợi cho VN hơn là không kiện.
Trần Kinh Nghị
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét