Ngày 17-2-1979 bạn ở đâu?

Không thể nào quên.

Chiều tối nay ở DC (sáng 17-2-2014 ở Hà Nội), tôi vào VNN thấy một bài viết ngay trang đầu tiên “Chiến tranh biên giới: Không thể quên lãng”. Trong bài có phỏng vấn Thiếu tướng Lê Văn Cương, cựu phó chủ tịch nước Nguyễn Thị Bình và phần cuối tổng kết cuộc chiến.

Thanh Niên online cũng có vài bài, “Mười bảy tháng hai”, rồi bài viết của anh Lê Kiên Thành, con trai của TBT Lê Duẩn, nhân kỷ niệm 35 ngày cưới, đúng vào ngày 17-2-1979.

Thế là may lắm, vì các báo vẫn đăng bài. Cảm ơn các tòa soạn dũng cảm. Tòa soạn Cua Times cũng đăng bài theo cách của mình với sự đóng góp của bạn đọc.

Đoạn sau anh Kiên Thành kể khá ấn tượng

Ngày 16.2, báo động cấp 1 toàn quân được chuyển xuống cấp 3.

Sáng thứ bảy,17.2.1979, Trung Quốc tấn công trên toàn tuyến biên giới.

Tối hôm đó, đám cưới của tôi vẫn diễn ra. Vẫn gần đông đủ những cán bộ cao cấp: Trường Chinh, Tố Hữu, Đại tướng Văn Tiến Dũng… Gọi là đám cưới nhưng thực ra thì cũng là một bữa tiệc nhà có chút rượu, trà thuốc và kẹo. Tôi thoáng thấy sự căng thẳng trên gương mặt của những lãnh đạo đơn vị và quân chủng không quân.

Cha tôi – Tổng bí thư Lê Duẩn – và các lãnh đạo cao cấp vẫn nói chuyện bình thường, không nhắc gì về những gì đang diễn ra ở biên giới. Đặc biệt, nét mặt cha tôi rất bình thản, không hề để lộ (hoặc có thể không có) cảm giác âu lo hay căng thẳng gì

Cũng có thể nhờ thế, chỉ vài chục phút sau khi bắt đầu hôn lễ, không khí căng thẳng trong nhóm sĩ quan quân đội được giải tỏa, trở lại bình thường. Hôm sau, một người bạn binh ngũ nói với tôi: “Hôm qua thấy đám cưới vẫn diễn ra, thấy mọi việc vẫn bình thường, và đặc biệt, nhìn nét mặt của ông già mày, bọn tao tin Trung Quốc chẳng đánh đến Hà Nội được đâu…”.

Tôi nhớ vụ này vì lúc đó mới 26 tuổi, về Viện Khoa học Tính toán và Điều khiển được 2 năm.

Cách đó mấy ngày, TBT báo Nhân Dân, ông Hoàng Tùng, đến hội trường lớn ở Nghĩa Đô  của VKHVN để nói chuyện thời sự. Khi đó chỉ có cán bộ khoa học, trí thức nhất định mới được nghe kiểu “tin mật” này.

Ông Hoàng Tùng là người biết lối ăn nói, thuyết phục người nghe. Ông đi sâu vào vụ Việt Nam tấn công Campuchia, chiếm Phnom Penh trong vài ngày, đuổi Pol Pot sang tận Thái Lan, thế ta mạnh như chẻ tre.

Bỗng ông thì thầm như người buôn thuốc phiện, ta đánh Campuchia là mó dái thằng Tầu, mó dái nó mà nó không làm gì được. Nói rồi ông lấy hai tay xoa xoa như đang mó dái ngựa thật. Cả hội trường cười vui, và không ai tin rằng, mấy ngày sau Trung Quốc tấn công Việt Nam.

Quay lại chuyện đám cưới anh Lê Kiến Thành. Viện KH VN nổi tiếng là vườn trẻ trung ương, toàn con ông cháu cha làm ở đó. Chuyện gì của đất nước cũng biết, một đồn mười, mười đồn một trăm, và thường là đúng.

Chuyện TBT Lê Duẩn cưới con trai buổi tối và sáng sớm Trung Quốc ào ạt tấn công Việt Nam, bị dân đồn rằng, phía Việt Nam hoàn toàn bị động, đến TBT cũng không biết gì. Cộng thêm với lời tuyên bố của ông Hoàng Tùng “mó dái ngựa thằng Tầu”, chẳng ai tin chiến tranh có thể xảy ra.

Đến khi đài tiếng nói Việt Nam lên tiếng, mọi người bàng hoàng. Tuy vậy, không ai tin Trung Quốc có thể thắng Việt Nam. Một sự bình tĩnh lạ thường.

Nhiều người có thể không thích ông Lê Duẩn, nhưng trong chuyện đối đầu với Bắc Kinh, tôi vẫn cho ông là number 1. Anh Kiên Thành kể tôi mới nhớ lại thời đó của ông Ba Duẩn.

Những ngày ấy, thanh niên trẻ như tôi, dưới 28 tuổi, có lệnh nhập ngũ. Tôi cũng trong danh sách, nhưng vì có chính sách rõ ràng, gia đình nào có anh, chị, em đã hy sinh trong chiến tranh chống Mỹ, sẽ được tạm hoãn.

Tôi thành người đi đào hào cho phòng tuyến sông Cầu. Đó là hệ thống hào chạy từ đồi này sang đồi khác, dải khắp vùng phía bắc sông Cầu. Đi từ Hà Nội lên Lạng Sơn, thấy phòng tuyến thật hùng vĩ. Còn nhớ các lỗ châu mai bằng bê tong ở Hà Nội được lệnh sửa sang lại.

Khi Trung Quốc tuyên bố chiếm được thị xã Lạng Sơn, Hà Nội cũng căng thẳng, nhộn nhạo. Tuy vậy, không ai tin Trung Quốc dám đánh xuống đồng bằng. Dân Việt mình được cái bình tĩnh trước cái chết.

Ông Hoàng Tùng (trái) cùng với Tô Hoài và Nguyễn Đình Thi. Ảnh: Internet

Chả hiểu sao, TQ rút quân, vài tuần sau ông Hoàng Tùng lại lù lù xuất hiện ở Viện KHVN, nói về cuộc chiến thần thánh. Không ai trong chúng tôi dám hỏi ông về chuyện mó dái ngựa.

Ông tự hào kể, quân chủ lực Việt Nam chưa tham chiến, mà mới là quân địa phương đánh nhau với chủ lực TQ, thế mà tầu đã rút chạy.

Quân Trung Quốc có kiểu đánh biển người và vu hồi, nhưng liên lạc kém, tiếp tế không kịp, nên đoàn đi trước bỏ xa đoàn sau, đầu đuôi không cứu được nhau, bị ta làm cỏ.

Có đoàn quân TQ bơi qua sông, phía ta ngầm để dây điện cao thế dưới sông, giặc bơi qua, ta đóng cầu dao, chúng chết hàng trăm đứa.

Sau này tôi hiểu là chuyện đó khá vô lý, vì điện cao thế mà đưa xuống sông thì cả ta lẫn địch đều chết. Nhưng xác lính TQ trôi theo sông Hồng về Hà nội là có thật, thỉnh thoảng mắc kẹt ở cầu phao Chèm.

Nhớ lần về Ninh Bình thăm bố mẹ, thấy máy bay lên thẳng cất cánh liên tục ở nông trường Đồng Dao, chuyển quân suốt một đêm liền. Quân đoàn 1 tinh nhuệ nhất, đã lên biên giới, sẵn sàng tham chiến.

Ông Hoàng Tùng còn nói, ta có Cachiusa của Liên Xô, bắn 40 tên lửa một lúc, đốt cháy cả quả đồi và một sư đoàn trong 1 phút.

Đưa vũ khí hiện đại lên biên giới đã sẵn sàng cùng với mấy quân đoàn, nhưng Trung Quốc tuyên bố thắng trận và rút quân. Cụ Hoàng Tùng tiếc mãi, không được thử chủ lực với phía Trung Quốc.

Sau hơn một tháng sau khi Trung Quốc rút quân, tôi lên Lạng Sơn cùng với đoàn chuyên gia Nga và Ba Lan để làm phiên dịch tiếng Ba Lan.

Đi qua nơi nhà báo Takano bị pháo kích bắn chết, còn bia tạm để đó. Vào thị xã Lạng Sơn không còn nhà nào nguyên vẹn. Bệnh viện, UBND, công sở…bị lính Trung Quốc đánh bộc phá, san bằng địa. Chỉ nhà nào do Trung Quốc xây chúng mới chừa lại.

Lính tầu đánh đấm thì kém nhưng riêng đoạn cài bộc phá hết sức chuyên nghiệp. Nhà đổ toàn sụp vào giữa, nghĩa là chúng gài chất nổ vào các cột, châm dây cháy chậm, ùm một phát là sụp xuống.

Cầu Kỳ Cùng bị đánh sập ở nhịp giữa thành hình chữ V (Victoria – Việt Nam), đứng phía bên này vẫn thấy bên kia sông có người thấp thoáng, chẳng biết ta hay địch.

Thỉnh thoảng có biển đề, còn mìn chưa nổ, nguy hiểm, cấm vào. Có nhà sụp vẫn ngửi thấy mùi thối, chắc do xác chết chưa dọn hết.

Thị xã Lạng Sơn bị tàn phá. Ảnh: Internet.

Trên các bờ tường nham nhở, có những dòng chữ “Đả đảo tập đoàn Lê Duân” viết bằng sơn đỏ, dù bên ta đã xóa đi, nhưng chưa hết. Cánh tây cứ hỏi họ viết gì đó, nhưng bên an ninh dặn, các anh đừng dịch. Rất tiếc hồi đó không có máy ảnh kỹ thuật số như bây giờ.

Chuyến đi chỉ vài giờ vào thị xã Lạng Sơn để lại cho tôi ấn tượng đến tận 35 năm sau. Sau này tôi hiểu lần đi công tác đó hết sức nguy hiểm, mìn chưa nổ, pháo kích bất ngờ hoặc bắn tỉa. Mãi tận 1989 mới yên. Nhưng tâm trạng lúc đó lại thấy bình tĩnh lạ thường.

Thế hệ sinh sau đẻ muộn không biết về 17-2-1979 có thể họ không quan tâm. Nhưng người chứng kiến như anh Kiên Thành và tôi thì vẫn nhớ.

Còn ai từng đứng trong chiến hào biên giới năm xưa thì không thể quên những ngày máu lửa. Người ngã xuống càng không thể bị vùi dập vào quên lãng, chính họ đổ máu cho chúng ta hôm nay.

HM. 17-2-1979

PS. Mong bạn đọc chia sẻ mình đã làm gì vào ngày 17-2-1979 và một tháng trong thời gian chiến tranh với Trung Quốc.