Đèn lồng: văn hóa, truyền thống

Trần Quang Đức

Việc treo đèn lồng Trung Quốc trong các di tích của Việt Nam quả thật không phù hợp. Song nếu nói rằng phải cấm treo đèn lồng vì đèn lồng là văn hóa Tàu không phải văn hóa Việt, hay cho rằng đèn lồng gắn liền với thuốc phiện, là sản phẩm kích dục thì đều không thỏa đáng.

Thứ nhất, đèn lồng có từ rất sớm và được sử dụng tại nhiều nước Á Đông, không chỉ riêng Trung Quốc. Thứ hai, đèn lồng đơn thuần là một loại đèn thắp sáng ngoài trời, được che bọc bằng giấy dán chung quanh nhằm chắn gió, không liên quan tới thuốc phiện và sex. Thứ ba, trong bốn nước vốn được coi là đồng văn hiện nay, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc vẫn tự chế tạo và sử dụng đèn lồng, riêng Việt Nam phần lớn toàn nhập khẩu đèn lồng Trung Quốc. Nếu thực sự muốn độc lập, không phụ thuộc vào ngoại bang thì trước hết trong nước hãy tự chế tạo, sản xuất từ những vật dụng cơ bản nhất trở đi, người Việt hãy ưu tiên dùng hàng Việt. Bên cạnh đó, văn hóa truyền thống cần được tôn trọng và bảo tồn bằng những cách thiết thực thay vì chỉ bằng những lời đầu môi chót lưỡi.

Tâm lý của người Việt nói chung giờ ngày một phức tạp. Người thích Tây Mỹ, kẻ mê Nhật Hàn; các loại hình văn hóa truyền thống như Ca trù, Quan họ… chẳng ai buồn nghe; Chèo, Tuồng … chẳng ai buồn xem; di tích cổ, bảo tàng… chẳng ai buồn tới v.v.

Kết quả Tuồng giãy chết, Ca trù thoi thóp, bảo tàng vắng teo mặc cho mấy ông trên giời kêu gọi gìn giữ phát huy văn hóa truyền thống, bản sắc dân tộc (duy có anh Chầu văn ăn vào tín ngướng dân gian, lên đồng nên vẫn sống tốt).

Trong khi đó, chả biết tự nhiên hay hữu ý (có khi là cả hai), đèn lồng Tàu, sư tử Tàu, phim Tàu (loại rẻ tiền) v.v. cứ ngang nhiên lan tràn khắp ngang cùng ngõ hẻm, để rồi trí thức nhà ta động tí là xù lông nhím, hễ thấy Tàu hoặc giống Tàu là mày bị ghét!

Nếu không chứng minh được cái gì đó của Tàu vốn là của Việt thì ắt sẽ như hắt nước đổ đi, một ngàn năm Bắc thuộc bị coi là một ngàn năm nô lệ đen tối, bị hãm hiếp, bị đồng hóa; nhưng bằng một lòng yêu nước nồng nàn, một tinh thần dân tộc bất khuất ta vẫn là ta mà rốt cuộc ta thế nào giờ cũng chửa rõ; một ngàn năm tự chủ dùng chữ Tàu, viết văn Tàu, mặc áo Tàu…

Đồng hóa và xâm lược các tộc người phương Nam thì bị phớt lờ, né tránh, thay vào đó chỉ một mực nhấn mạnh vào những cuộc chiến tranh chống Tàu.

Đèn lồng. Nguồn: TQĐ

Chú thích ảnh:
1. Đèn lồng Nhật Bản.
2. Đèn lồng Trung Quốc treo trong Văn Miếu – Quốc Tử Giám Việt Nam.
3. Đèn lồng Hàn Quốc tác giả chụp trong một cửa hàng chuyên bán đèn lồng ở Seoul.
4. Đèn lồng Việt Nam vẽ trong Kỹ thuật của người An Nam. (Chữ Nôm chú thích cho mỗi đèn lồng: Đèn lồng hình sư tử, Đèn lồng mai thọ, Đèn lồng hổ, Đèn lồng long mã)