Hà Hiển
Việc Việt Nam được bầu làm thành viên của Hội đồng Nhân quyền Liên hợp quốc vừa qua đang được báo chí nhà nước hết lời ca ngợi, coi đó như là một bằng chứng cho thấy Việt Nam đã đạt được những thành tích to lớn trong việc bảo vệ nhân quyền. Điển hình là bài phỏng vấn một quan chức của Quốc hội Việt Nam về vấn đề này. Cả bài trả lời phỏng vấn của ông này với các câu hỏi đã được định hướng của phóng viên, tuy khá dài nhưng chỉ xoay quanh việc tán dương những thành tích bảo vệ nhân quyền của Việt Nam và truyền đi thông điệp rằng mình phải tiến bộ to lớn thế này, thành tích rực rỡ thế kia thì người ta mới bầu chứ! rằng đây là “một đòn đánh mạnh” vào “các thế lực thù địch” đã “bôi nhọ, vu cáo chúng ta về vấn đề này” trong thời gian qua…
Ý kiến trên không phải là không có cơ sở nhưng cũng không hoàn toàn đúng.
Tại sao ý kiến trên không phải là không có cơ sở? Vì dù ít dù nhiều thì trước thời điểm bỏ phiếu, trong năm qua Việt Nam cũng đã có một số dấu hiệu nương tay hơn với những người bất đồng chính kiến, có thể kể ra các ví dụ cụ thể là các bản án treo đối với Nguyễn Phương Uyên, Đinh Nhật Uy… Trước đó Việt Nam chưa từng có án treo đối với những loại “tội phạm” này. Cũng phải nói rằng so với những năm 90 của thế kỷ trước, Việt Nam hiện nay cũng đã có nhiều không khí tự do hơn đôi chút, mặc dù còn rất xa mới đạt tới những tiêu chuẩn mà LHQ đặt ra trong lĩnh vực thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền.
Tuy nhiên, ý kiến trên không hoàn toàn đúng là vì tiêu chí do Liên hợp quốc (LHQ) đưa ra để xem xét tư cách ứng cử viên vào tổ chức này không đòi hỏi tất cả các ứng cử viên phải là những quốc gia mẫu mực trong việc bảo vệ nhân quyền mà chỉ cần có đóng góp vào việc thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền, và có những hứa hẹn và cam kết một cách tự nguyện trong lĩnh vực này. Mặt khác, việc phân phối số ghế vào cơ quan này của LHQ cũng không chỉ đơn thuần xét về “đạo đức tư cách” như trên mà còn có tính “cơ cấu vùng miền”, cụ thể là: 13 cho Châu Phi, 13 cho châu Á, 6 cho Đông Âu, 8 cho châu Mỹ La tinh và vùng Caribê, và 7 cho nhóm các nước Tây Âu và những nước khác. Đó là chưa nói đến việc tranh giành ảnh hưởng giữa các nước/ nhóm nước trên bàn cờ chính trị thế giới cũng làm cho việc đề cử, ứng cử, bỏ phiều không hoàn toàn chỉ dựa trên tiêu chuẩn khách quan đơn thuần về nhân quyền mà còn bị chi phối bởi những yếu tố chính trị khác.
Việt Nam lần này nằm trong số 4 nước tại châu Á ứng cử vào Hội đồng Nhân quyền trong khi khu vực Châu Á cũng được phân phối vừa vặn 4 ghế để thay thế cho các thành viên cùng khu vực vừa hết nhiệm kỳ. Tình hình trong nước cũng có dấu hiệu bớt căng thẳng hơn qua các bản án treo “giơ cao đánh khẽ” vừa qua. Còn “hứa hẹn” và “cam kết” – nói nôm na dân dã là “thề thốt” – thì khỏi phải nói – đó luôn luôn là thế mạnh của Việt Nam! Trong hoàn cảnh đó, kết hợp với các yếu tố chính trị có tính thực dụng “có đi có lại” chi phối quan hệ giữa các nước, thì việc Việt Nam được bầu làm thành viên của Hội đồng Nhân quyền kỳ này là điều không có gì phải ngạc nhiên.
Vấn đề quan trọng hơn là khi đã trở thành một thành viên của Hội đồng Nhân quyền rồi thì Việt Nam sẽ làm gì? Cụ thể là tình hình có được cải thiện hơn nữa để bớt đi những lời kêu ca phàn nàn ở trong cũng như ngoài nước hay không? Những “hứa hẹn” hay “cam kết” sẽ biến thành thực tế như thế nào? Những câu hỏi này đặt ra những thách thức không nhỏ cho Việt Nam. Trong Nghị quyết thành lập Hội đồng Nhân quyền có câu: “các thành viên được bầu vào Hội đồng phải duy trì các tiêu chuẩn cao nhất trong việc thúc đẩy và bảo vệ nhân quyền”. Nên nhớ Đại hội đồng LHQ có thể đình chỉ các quyền và đặc quyền của bất kỳ thành viên nào liên tục vi phạm thô bạo và có hệ thống các quyền con người trong nhiệm kỳ mà nó là thành viên.
Vì vậy, những ai đã ăn mừng vì sự kiện này thì đồng thời cũng nên giữ cho cái đầu thật tỉnh táo, tránh lạc quan tếu để nhìn thấy những thách thức trên mà dũng cảm vượt qua. Hãy coi việc trở thành thành viên của Hội đồng Nhân quyền là cơ hội tự điều chỉnh lại mình một cách hoàn toàn tự nguyện để vượt lên chính mình hơn là lợi dụng nó như là một công cụ để “giáng một đòn mạnh” vào người này hay người khác. Lối “tư duy đánh đấm” này là hoàn toàn xa lạ và đi ngược lại ý chí thúc đẩy nhân quyền của LHQ mà các thành viên của Hội đồng Nhân quyền, hơn ai hết phải nhận thức được một cách đầy đủ để hành động với một tinh thần trách nhiệm cao nhất.(*)
——————————————————————–
(*) Bài viết có sử dụng một số thông tin đăng trên trang Wikipedia về Hội đồng Nhân quyền thể hiện ở một số câu và đoạn câu được in nghiêng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét