Nguyễn Tất Nhiên tên thật là Nguyễn Hoàng Hải sinh năm 1952 tại Biên Hòa, sau tháng 5-1975 sống tại Hoa Kỳ. Ông mất ngày 3-8-1992 tại California.
Mặc Lâm, phóng viên đài
RFA
Làm thơ năm 14 tuổi
Theo lời những người bạn cùng trường thì Nguyễn Tất Nhiên làm thơ rất
sớm khimới 14 tuổi. Năm 1966, cùng
với Đinh Thiên Phương, Nguyễn Tất Nhiên dùng bút
hiệu Hoài Thi Yên Thi cho ra đời thi phẩm Nàng
thơ trong mắt. Nhà thơ Du Tử Lê nhớ lại kỷ niệm mà ông có với
Nguyễn Tất Nhiên trong giai đoạn này như sau:
“Giữa năm 1970, khi
tôi đang ngồi ở cà phê La Pagode ở Sài Gòn cùng với mấy người bạn của tôi là
các anh Nguyễn Đình Toàn, Huỳnh Phan Anh, Nguyễn Quốc Trụ thì có một cậu học
trò đẩy cửa đi vào hỏi tôi có phải là Du Tử Lê không, thì tôi nói là: “phải”.
Sau đó cậu ấy tặng cho tôi một tập thơ nhan đề là Thiên Tai, và tác giả tập thơ
đó tên là Hoài Thi Yên Thi. Cậu ấy cho biết là cậu đang học ở trường Ngô Quyền,
Biên Hòa. Sau đó chúng tôi trở thành tình anh em rất là thân thiết. Đến lần gặp
thứ hai thì cậu nói với tôi là cậu muốn có một tên hiệu khác, tức là một bút
hiệu khác, vì bút hiệu Hoài Thi Yên Thi có vẻ thi văn đoàn quá. Tôi có chọn cho
cậu ấy cái tên“Nguyễn Tất Nhiên”. Đó là kỷ niệm mà tôi rất nhớ.”
Khúc Tình Buồn
Trong những năm đó sinh viên học sinh miền Nam có phong trào thành lập Thi văn đoàn và những người có năng khiếu văn chương cùng tụ tập nhau lại để in những bài thơ, hay văn xuôi chung với nhau. Kỹ thuật quay ronéo để xuất bản tác phẩm của những người trẻ trong giai đoạn này rất phổ biến. Nguyễn Tất Nhiên nổi lên như một ngôi sao khi bài thơ Khúc Tình Buồn của ông được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc. Khúc Tình Buồn được đặt lại tên “Thà như giọt mưa” và trong nhiều tuần lễ sau đó, nhạc phẩm này hầu như ngày nào cũng phát trên đài phát thanh Sài Gòn được giới sinh viên học sinh chuyền tay nhau tập thơ của ông với tất cả sự thích thú vốn có của tuổi trẻ:
Người
từ trăm năm
về
qua sông rộng
ta
ngoắc mòn tay
trùng
trùng gió lộng
(thà
như giọt mưa
vỡ
trên tượng đá
thà
như giọt mưa
khô
trên tượng đá
có
còn hơn không
mưa
ôm tượng đá)
Người
từ trăm năm
về
khơi tình động
ta
chạy vòng vòng
ta
chạy mòn chân
nào
hay đời cạn
(thà
như giọt mưa
vỡ
trên tượng đá
thà
như giọt mưa
khô
trên tượng đá
có
còn hơn không
mưa
ôm tượng đá)
Người
từ trăm năm
về
như dao nhọn
ngọt
ngào vết đâm
ta
chết âm thầm
máu
chưa kịp đổ
(thà
như giọt mưa
vỡ
trên tượng đá
thà
như giọt mưa
khô
trên tượng đá
có
còn hơn không
mưa
ôm tượng đá)
Thà
như giọt mưa
gieo
xuống mặt người
vỡ
tan vỡ tan
nào
ta ân hận
bởi
còn kịp nghe
nhịp
run vồi vội
trên
ngọn lông măng
(người
từ trăm năm
vì
ta phải khổ)
Khúc
tình buồn
Người con gái tên Duyên
Bài thơ “Khúc Tình Buồn” không nhắc tới tên Duyên như trong nhạc phẩm “Thà Như Giọt Mưa” của Phạm Duy. Cô gái tên Duyên này là một nhân vật có thật và học chung lớp với nhà thơ tại trường trung học Ngô Quyền thành phố Biên Hòa, và tình cảm của ông đối với cô chính là nguồn cảm hứng khiến ông liên tục sáng tác những bài thơ nổi tiếng một thời chỉ để riêng tặng cho cô. Tuổi trẻ thời ấy thích thú với những dỗi hờn rất con nít của tác giả bài thơ khi mong cho người con gái tên Duyên sẽ đau khổ muôn niên, sẽ đau khổ trăm năm…lời lẽ như là chính cô gái đã phụ tình tác giả.
Cô gái xứ Bắc mang tên
Bùi Thị Duyên ngày nào nay sống tại Michigan, Hoa Kỳ. Cô nhớ lại những kỷ niệm
thật đẹp của tuổi học trò áo trắng:
“Tụi này học chung với
nhau từ năm đệ tứ. Trường đó là trường nam-nữ học chung. Đến khi học sinh đông
quá thì họ phân lớp ra, trong đó có một lớp đệ tứ “mix” giữa con trai với con
gái. Sau đó tôi lên học ban B thì tôi học luôn đến lớp đệ nhất, học chung với
tụi con trai, trong lớp chỉ có vài cô con gái thôi. Tụi này biết nhau từ hồi
nhỏ, lúc đó cũng ngây thơ, tôi chưa nghĩ gì hết, còn Nguyễn Tất Nhiên nghĩ gì
hay không thì tôi không biết. Gặp nhau, biết nhau từ lúc 14, 15 tuổi. Tôi được
tặng một quyển thơ mà Nguyễn Tất Nhiên nói là có ba bản chính. Một bản của Nhiên,
một bản cho tôi và một bản cho ai tôi quên mất rồi. In ra khoảng chừng 100
quyển thôi. Tôi biết sự hình thành quyển thơ của Nguyễn Tất Nhiên chứ không
phải không, nhưng thật ra là chẳng có gì hết, tất cả bạn bè trong lớp ai cũng
biết, nhưng đó là chuyện hồi nhỏ.”
Thật ra chính cái tên
Duyên mới làm bài thơ nổi tiếng. Trong tập thơ Thiên Tai, Nguyễn Tất Nhiên có
rất nhiều bài nói về người thiếu nữ tên Duyên và tập thơ này viết bởi nguồn cảm
hứng duy nhất đó.
“Dĩ nhiên là phải xúc
động bởi nguyên một quyển thơ viết cho tôi. Nhưng tôi đã nói với Nguyễn Tất
Nhiên ngay từ đầu là mình làm bạn thôi, nếu có ý gì đó thì tôi không gặp nữa.
Về sau anh ấy phải công nhận là muốn làm bạn, để còn được tiếp tục gặp một
người bạn như tôi.Chắc anh ấy cũng quý tôi lắm.”
Nguồn cảm hứng tôn giáo
Thời gian trôi qua, những vần thơ nói về Duyên hay ám ảnh bởi Duyên không còn là nguồn cảm hứng chính trong thơ Nguyễn Tất Nhiên nữa. Thay vào đó nguồn hứng khởi tôn giáo bắt đầu đi vào thơ ông một cách tình cờ, bắt đầu từ bài “Hai năm tình lận đận”:
Chuông
nhà thờ đổ mệt
Tượng
Chúa gầy hơn xưa
Chúa
bây giờ có lẽ
Rơi
xuống trần gian mưa
Anh
bây giờ có lẽ
Thiết
tha hơn tín đồ
Nguyện
làm cây thánh giá
Trên
chót đỉnh nhà thờ
Cô
đơn nhìn bụi bậm
Làm
phân bón rêu xanh
Dù
sao cây thánh giá
Cũng
được người nhân danh
Càng về sau Nguyễn
càng thấy hình tượng của Chúa, của Linh Mục, Ma Soeur gần gũi với ông hơn mặc
dù nhà thơ là người ngoại đạo. Vì ngoại đạo nên thơ ông không chịu sự ràng buộc
của tín lý, của đức vâng lời, tôn kính. Nguyễn Tất Nhiên tung tăng trong ngôn
ngữ đức tin và bởi vô úy nên những lời thơ truyền thẳng vào tâm tình người đọc,
bùng lên thứ cảm nhận vừa xuýt xoa ngạc nhiên vừa lâng lâng niềm khoái cảm của
người ăn trái cấm:
vì
tôi là linh mục
không
mặc chiếc áo giòng
nên
suốt đời hiu quạnh
nên
suốt đời lang thang!
vì
tôi là linh mục
giảng
lời tình nhân gian
nên
không có thánh kinh
nên
không có bổn đạo
nên
không có giáo đường
(một
tín đồ duy nhất
vừa
thiêu hủy lầu chuông!)
vì
tôi là linh mục
phổ
lời tình nhân gian
thành
câu thơ buồn bã
nên
hạnh phúc đâu còn
nên
người tình duy nhất
vừa
thiêu hủy lầu chuông
Nguyễn Tất Nhiên chậm
rãi dìu người tình của mình nay hóa thân thành một Ma Soeur đằm thắm.
Ma-Soeur-Người-yêu này nhẹ nhàng xưng tụng niềm thống hối như tín đồ xưng tội.
Kẻ ngoại đạo cảm thấy Thượng Đế mỉm cưởi với mình qua ẩn dụ tràn ngập chân
phước. Tình Yêu trở thành bất tử, và thánh hóa dưới ánh mắt hiền hòa của Chúa
qua những vần thơ xưng tụng.
Ðưa
em về dưới mưa
Nói
năng chi cũng thừa
Phất
phơ đời sương gió
Hồn
mình gần nhau chưa?
Vuốt
lưng em tóc dài
Những
trưa ngồi quán vắng
Chia
nhau tình phôi thai
Xa
nhau mà không hay
Hỡi
em cười vô tội
Ðeo
thánh giá huy hoàng
Hỡi
ta nhiều sám hối
Tính
nết vẫn hoang đàng!
Em
hiền như ma soeur
Vết
thương ta bốn mùa
Trái
tim ta làm mủ
Ma
soeur này ma soeur
Có
dịu dàng ánh mắt
Có
êm đềm cánh môi
Ru
ta người bệnh hoạn
Ru
ta suốt cuộc đời
Những năm cuối đời
Nguyễn Tất Nhiên ở những năm cuối đời đã có những biểu hiện của chứng trầm cảm. Người thơ thường đặt những câu hỏi gần gụi với cái vĩnh hằng, là sự chết. Chết trở thành một câu hỏi lớn theo đuổi nhà thơ, như bóng ma thời gian ám ảnh sự sống không ngừng. Trong bài Thiên Thu, nhà thơ thở dài buồn bã nhận ra bóng mình in trên bức tường vôi luống tuổi mang tên “Con người”:
sao
thiên thu không là chôn sâu?
nên
nắng xưa còn hanh mái tóc nhầu
tôi
đứng như xe tang ngừng ngập
và
một họ hàng khăn trắng buồn đau!
sao
thiên thu không là đường chim?
nên
mây năm xưa còn trên tay phiền
tôi
đứng như tường vôi luống tuổi
và
những tàng xanh chùm gởi quê hèn!
sao
thiên thu không là lãng quên?
nên
tình xưa còn cháy âm thầm
tôi
đứng như căn nhà nám lửa
và
những người thân trốn chạy vội vàng!
sao
thiên thu không là sương tan?
nên
mặt trời xưa còn gượng huy hoàng
tôi
đứng như dòng sông yên lặng
và
những cánh buồm kiệt sức lang thang!
“Cánh buồm kiệt sức”
ấy không còn lang thang nữa, theo như lời kể của nhà báo Đinh Quang Anh Thái,
người quen thân với nhà thơ từ thuở thiếu thời:
“Một tuần lễ trước
ngày Nguyễn Tất Nhiên quyết định con đường ra đi, tôi và Nhiên ngồi với nhau ở
ngoài lề đường. Tôi nói Nguyễn Tất Nhiên đi vào ăn cơm thì Nhiên nói rằng:“Cái
thằng sắp chết không ăn”. Biết tính Nhiên từ lúc còn bé chơi với nhau, nên tôi
cũng không để ý câu nói đó, tôi hỏi:“Vậy thì hút thuốc không?”, Nhiên cũng nói
rằng:“Cái thằng sắp chết không hút thuốc lá”. Và đó là lần chót mà hai đứa có
trao đổi với nhau. Và tuần lễ sau thì Nhiên mất. Thực sự ra thì từ lúc chơi với
nhau ở Sài Gòn trước 75, và sau 75 thân thiết hơn, thì lúc nào Nhiên cũng mang
một ý định muốn tự quyết định cuộc đời mình. Mãi sau, những người bạn thân với
Nguyễn Tất Nhiên đều hiểu rằng có thể đó là một lúc mà tinh thần không được ổn
định thì Nhiên nói thế thôi. Anh em không còn để ý và xem đó như là một lời nói
có tính cách nghiêm trọng nữa. Không ngờ một tuần lễ trước khi Nhiên quyết định
tự tử, Nhiên lại nói với bản thân tôi hai lần câu: “Người sắp chết không ăn cơm
và người sắp chết không hút thuốc lá.”
Nguyễn Tất Nhiên ra đi
ở tuổi 40 khi còn rất trẻ, khi mầm sống thi ca đến độ chín muồi nhất. Thế nhưng
đối với trường hợp riêng ông thì quyết định chọn được nằm im để hòa mình vào
nguồn minh triết của suy tưởng bất diệt có lẽ là một quyết định đúng với nhà
thơ khi ông chợt nhận ra cõi đời đã trở nên vô nghĩa …
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét