Diên Vỹ chuyển ngữ
24.08.2013
Thái độ mê đắm dai dẳng của Cambodia đối với Trung Quốc được biểu lộ rõ rệt trên chính trường thế giới vào năm 2012 khi, trong chức vụ Chủ tịch ASEAN, nước này đã từ chối đề cập đến những tranh chấp lãnh hải trên biển Đông.
Sự kiện được đề cập rộng rãi này một lần nữa nhấn mạnh mối quan hệ gần gũi của hai quốc gia. Việc Cambodia ngã vào vòng tay của Trung Quốc không là một điều bất ngờ. Những lợi nhuận có được từ vị thế của một trong các quốc gia được Trung Quốc ưa chuộng nhất thật rõ rệt. Cambodia nhận được đầu tư và viện trợ kinh tế lẫn quân sự từ Trung Quốc bằng tiền tệ lẫn tài vật một cách “vô điều kiện”. Chính quyền Cambodia xem Trung Quốc như một người bạn lớn lâu đời, một tình bạn kéo dài trong lịch sử và vẫn tồn tại qua nhiều chế độ.
Quan hệ hữu nghị giữa Trung Quốc và chính quyền hiện tại ở Phnom Penh đuợc xác nhận sau cuộc đảo chính năm 1997. Cuộc đảo chính này giúp người đứng đầu Đảng Nhân dân Cambodia Hun Sen lật đổ Thái tử Norodom Ranariddh, lúc ấy là Thủ tướng, xoá bỏ những nỗ lực của cộng đồng quốc tế trong việc thiết lập hoà bình và một chính quyền hiệu quả trong nước kể từ hiệp ước hoà bình Paris năm 1991. Trong khi nhiều quốc gia trong đó có Hoa Kỳ áp đặt cấm vận đối với Cambodia vì đã vi phạm hiệp ước hoà bình vốn được điều đình thấu đáo thì Trung Quốc đã gửi đến 10 triệu Mỹ kim viện trợ. Trong ý nghĩa này, Hoa Kỳ đã áp dụng chính sách cây gậy khi Cambodia trệch hướng con đường đi đến hoà bình và dân chủ đã được thoả thuận, trong khí ấy Trung Quốc lại đưa ra củ cà rốt.
Trung Quốc luôn đưa ra những phần thưởng tức thời đối với thái độ trung thành. Khi chính quyền Cambodia trao trả 22 người tị nạn Uighur cho Trung Quốc vào năm 2009, một lần nữa Hoa Kỳ đình hoãn viện trợ cho Cambodia như một biện pháp trừng phạt. Trong khi ấy Trung Quốc đã hứa hẹn viện trợ cho nước này với tổng số lên đến 1,2 tỉ Mỹ kim chỉ hai ngày sau khi sự kiện xảy ra. Tuy nhiên, hành động rộng rãi này không nhất thiết sẽ bảo đảm Cambodia sẽ nhận được toàn bộ số tiền trên, theo nhận định của một số nhà quan sát.
Nhưng nhìn xa hơn khẩu hiệu “người bạn lớn lâu đời”, Trung Quốc tìm được gì qua mối quan hệ này? Những ràng buộc từ lòng hảo tâm của Trung Quốc rõ ràng là rất mạnh mẽ và có nhiều giới hạn.
Cũng như những quan hệ hữu nghị mà Trung Quốc đang theo đuổi trên khắp thế giới, quyền được tiếp cận thác nguồn lao động, thị trường và tài nguyên thiên nhiên giá rẻ là ưu tiên trên hết. Khi lao động Trung Quốc trở nên đắt đỏ hơn và người lào động của họ đấu tranh mạnh mẽ hơn cho quyền lợi của mình, lực lượng lao động rẻ tiền và bị quản lý của Cambodia đã tạo ra một lối thoát cho các công ty nhà nước Trung Quốc đang tìm cách xuất khẩu các khâu đoạn gia công của họ đến những nước có giá thành rẻ hơn. Hơn nữa, việc Trung Quốc tham gia vào lĩnh vực gia công may mặc giúp tạo điều kiện cho họ tiếp cận các thị trường mà thông thường vốn không cho phép hàng xuất khẩu trực tiếp từ Trung Quốc. Tiện hơn nữa, Cambodia hưởng lợi trong cương vị tối huệ quốc từ các thị trường Hoa Kỳ và Liên u và giúp Trung Quốc trốn tránh các qui định thương mại. Cambodia cũng là nơi có thể khai thác những tài nguyên thiên nhiên quí hiếm, nguồn năng lượng, đất canh tác cũng như nông sản. Các nhà đầu tư Trung Quốc đã tận dụng những tiện ích này, đôi khi trên những thiệt hại của người dân địa phương. Con số những vụ tranh chấp đất đai ngày càng cao ở Cambodia liên quan đến các công ty Trung Quốc đang sở hữu đất trưng thu dành co các dự án phát triển, khiến cho những người dân nghèo Cambodia buộc phải di dời.
Nếu không bỏ qua tầm quan trọng về kinh tế của Cambodia đối với Trung Quốc, so với những những quốc gia đang phát triển khác - nơi việc tiếp cận nguồn lao động, đất và tài nguyên thiên nhiên vô cùng dồi dào - những nguồn lợi từ Cambodia thì giới hạn và đang nhanh chóng suy giảm. Vìì thế, những lợi ích tiên quyết của Trung Quốc từ Cambodia phải mang tính chính trị, như sự kiện ở ASEAN đã minh hoạ một cách rõ rệt.
Cambodia nằm ở sân sau của Trung Quốc và vị trí của nó có những hệ quả địa chính trị. Cambodia có tầm quan trọng chiến lược của một hòn ngọc trong chiến lược “chuỗi ngọc trai” mà Trung Quốc được cho là đang kiến tạo ở Đông Nam Á nhằm mục đích bảo đảm việc tiếp cận quân sự tại Vịnh Thái Lan và biển Đông. Tầm quan trọng chiến lược này phải được hiểu theo quan điểm cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc để có quyền tiếp cận quân sự tại Cambodia. Hợp tác quân sự quốc phòng giữa Hoa Kỳ và Cambodia, được thiết lập từ năm 2006, đang sắp hết hạn và là một vấn đề cấp bách về việc mối hợp tác này sẽ được tiếp tục hay sẽ bị từ bỏ để có được mối quan hệ quân sự gần gũi hơn với Trung Quốc. Trung Quốc, vốn không có nhiều bạn bè ở Đông Nam Á, sẽ hoan nghênh việc Cambodia cắt đứt thoả thuận với Hoa Kỳ.
Cuộc bầu cử vừa qua ở Cambodia khiến cho chính quyền Hun Sen bị suy yếu trong khi phe đối đầu lại nổi lên như một đối thủ quan trọng trong chính trường Cambodia. Trung Quốc sẽ đóng vai trò nào sau cuộc bầu cử này? Theo một số nhà phân tích, kết quả bầu cử báo trước những khó khăn của Trung Quốc rằng nó sẽ mất đi quyền ưu tiên tiếp cận Cambodia. Nếu tình hình chính trị ở Cambodia thêm căng thẳng, liệu Trung Quốc sẽ hậu thuẫn Hun Sen trong việc đàn áp phe đối lập? Nếu lịch sử lặp lại, thì chắc chắn Trung Quốc sẽ ở phía sau hậu trường để sẵn sàng thâu nhận bất kỳ nhân vật nào xuất hiện như là một lực lượng chính trị chủ yếu tại Cambodia hậu bầu cử.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét