Sự minh bạch và độc lập của các hội đoàn dân sự

“…Một số người khác đòi hỏi tờ Việt Nam Thời báo phải công khai tác giả Liên Sơn là ai, cũng vẫn với lý do "cần sự minh bạch". Đòi hỏi này là dễ hiểu, nhưng không hợp lý. Danh tính của tác giả bài báo là việc của tòa báo với tác giả chứ không phải là của độc giả. Tòa báo có quyền giữ bí mật danh tính tác giả, đôi khi còn để bảo vệ tác giả khỏi sự tấn công từ chính quyền và từ chính độc giả…”

Vụ Hội Nhà Báo Độc Lập đặt ra mấy vấn đề đáng suy nghĩ:

Về sự minh bạch

Tác giả Trịnh Hữu Long

Một số người đòi hỏi Ban lãnh đạo Hội phải công khai những ai đã biểu quyết thông qua Thông báo số 5 về Facebook VNTB và ông Ngô Nhật Đăng. Lập luận của họ là hoạt động của Hội phải minh bạch. Điều này chỉ hợp lý nếu những người đòi hỏi là thành viên của Hội và Hội có quy chế minh bạch trong những vấn đề như thế này. Nếu là người ngoài thì việc đòi hỏi Hội phải minh bạch là không hợp lý.

Một số người khác đòi hỏi tờ Việt Nam Thời báo phải công khai tác giả Liên Sơn là ai, cũng vẫn với lý do "cần sự minh bạch", "phê phán người khác thì phải công khai tên tuổi". Đòi hỏi này là dễ hiểu, nhưng không hợp lý. Danh tính của tác giả bài báo là việc của tòa báo với tác giả chứ không phải là của độc giả. Tòa báo có quyền giữ bí mật danh tính tác giả, đôi khi còn để bảo vệ tác giả khỏi sự tấn công từ chính quyền và từ chính độc giả. Tác giả cũng có quyền thỏa thuận với tòa báo về việc giữ bí mật danh tính thì họ mới gửi bài.

Giới hạn của sự minh bạch dừng lại ở cái gọi là "sự liên quan". Nếu anh không liên quan đến vụ việc thì anh không có quyền đòi hỏi người khác phải minh bạch.

Có sự khác nhau giữa sự minh bạch của nhà nước và sự minh bạch của một tổ chức dân sự hay doanh nghiệp tư nhân. Lấy tiêu chí minh bạch của nhà nước để đòi hỏi tổ chức dân sự, doanh nghiệp tư nhân phải thực hiện thì không hợp lý.

Về sự độc lập

Khi lập các các hội đoàn lấy tên có đuôi là "độc lập", có lẽ những người sáng lập muốn nói rằng chúng tôi tự lập ra hội đoàn này, chứ không phải nhà nước lập ra như các hội đoàn "quốc doanh" khác. Hàm ý thực sự của họ là "phi nhà nước", chứ không phải "độc lập".

Từ "độc lập" có nhiều lớp nghĩa. Ngay cả khi anh là "phi nhà nước", anh vẫn có thể độc lập hoặc không độc lập. Ví dụ khi anh tự đặt mình dưới sự quản lý của một cái hội nào đó lớn hơn, anh đã từ bỏ bớt sự độc lập của mình, mặc dù anh vẫn không liên quan gì đến nhà nước.

Việc sử dụng cái đuôi "độc lập" tạo ra những cuộc tranh cãi không đáng có. Một số người cho rằng độc lập là không được liên quan đến nhà nước, đảng phái hay nhóm lợi ích nào. Điều này vô hình chung hạn chế hoạt động của các hội đoàn, vì về bản chất hoạt động của xã hội dân sự là sự hợp tác tự nguyện dựa trên phương pháp chính là thuyết phục thông qua đối thoại để đạt được sứ mệnh mà nó đặt ra mà không có sự hạn chế nào về đối tác.

Tự gọi mình là độc lập thực ra là tự hạn chế mình, vì làm gì có ai độc lập trên đời. Khi nói đến sự độc lập, người ta phải đặt nó vào một mối quan hệ cụ thể, tức là độc lập với cái gì.

Tổ chức Human Rights Watch có thể độc lập về tài chính với chính phủ Mỹ, nhưng nó không độc lập với tỷ phú George Soros, vì họ đã nhận 100 triệu đô tiền tài trợ của ông này và đương nhiên trong hợp đồng tài trợ của họ có những sự ràng buộc nhất định.

Freedom House có thể độc lập về tài chính với rất nhiều chính phủ nhưng nó vẫn nhận tiền tài trợ từ chính phủ Mỹ. Sự độc lập của Freedom House là ở chỗ, tuy nhận tiền từ chính phủ Mỹ, nó vẫn là một trong những kẻ phê phán chính phủ Mỹ một cách rất quyết liệt.

Nếu ai cũng giữ sự độc lập tuyệt đối thì đã không sinh ra cái gọi là xã hội dân sự, là cái xã hội mà người ta phải hợp tác với nhau để giải quyết các vấn đề xã hội. Vậy nên hãy cứ là một tổ chức dân sự bình thường, làm việc cần làm, hợp tác với đối tác có thể hợp tác, đạt được cái mình muốn và bỏ qua một bên mối bận tâm về sự độc lập.

Mai sau sẽ có những hội đoàn dân sự từng có cái đuôi "độc lập" nhận tiền tài trợ từ chính phủ Việt Nam, ngồi họp với chính phủ Việt Nam. Đó là việc bình thường và là tương lai có thể biết trước.

Trịnh Hữu Long
Nguồn: phamdoantrang,com

------

Tác giả bài này không liên quan gì đến Hội Nhà Báo Độc Lập cũng như những người đang đòi hỏi nó phải minh bạch, nên không có quyền đòi hỏi Hội và hay những người chỉ trích phải làm gì. Chỉ đơn giản là góp tiếng nói thảo luận trên tinh thần xây dựng về vấn đề xây dựng các hội đoàn dân sự. Bài này chưa nói đến những giới hạn cụ thể của sự minh bạch, ví dụ quan hệ giữa sự minh bạch và an ninh quốc gia. (THL)