“Văn hóa tổ chức” của người Việt và bài học từ Hội Nhà Báo Độc Lập

“…Để khắc phục nhược điểm này không khó, chỉ cần chịu khó học hỏi và biết lắng nghe trên tinh thần bao dung và cầu tiến là sẽ ổn thỏa. Một tổ chức xã hội khác hoàn toàn với cơ cấu của một công ty vì nó được xây dựng trên nền tảng của sự đồng thuận và hiểu biết lẫn nhau. Tư tưởng, mục tiêu và sự chấp nhận khác biệt sẽ là chất keo kết dính các thành viên lại với nhau…”

Có lẽ anh em chúng tôi (Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên) là những người nói nhiều nhất về Hòa Giải Dân Tộc, về Dân Chủ Đa Nguyên và về cả “Văn hóa tổ chức” của người Việt. Không ít người đã cho rằng người Việt không cần phải hòa giải, dân chủ nào mà chẳng đa nguyên và ‘văn hóa tổ chức’ của người Việt cũng bình thường như bao nước khác… Sự thực không hoàn toàn đơn giản như vậy. Người Việt vốn đơn giản và lười suy nghĩ. Vì thế mà người Việt không có các nhà tư tưởng, nhất là tư tưởng chính trị. Các nhà thơ, nhà văn, nhà văn hóa lớn cũng không có, ngay cả với cộng đồng người Việt tại hải ngoại, là những người đã sống hơn 40 năm dưới các thể chế chính trị tự do và dân chủ.

Chính vì không thích suy nghĩ, đơn giản mọi thứ nên người Việt không dành những quan tâm cần thiết cho các nhà tư tưởng mà chỉ biết dành sự ủng hộ và tôn vinh cho những người… dũng mãnh. Các vị võ tướng luôn được ca ngợi và thờ phụng thay vì các vị quan văn có tư tưởng tiến bộ. Khổng Minh là một quan văn, chưa bao giờ phải cầm đao, cầm kiếm mà chỉ cầm quạt lông chim phe phẩy suốt ngày nhưng ông ta đã gián tiếp chém đầu nhiều viên tướng dũng mãnh kể cả quân ta lẫn quân địch. ‘Tam Quốc diễn nghĩa’ là một bộ sử thi vĩ đại, đề cao giá trị của tư tưởng (ở đây là tư tưởng quân sự của Khổng Minh) thế nhưng không ít người lại rất sùng bái và tôn vinh Quan Vũ và Trương Phi, là những kẻ hữu dũng vô mưu. Nhất là một kẻ vô tổ chức và gây nhiều thiệt hại cho Lưu Bị là Trương Phi. Có lẽ người đời đánh giá cao tấm lòng vì đại nghĩa và ‘thẳng như ruột ngựa’ của Quan Vũ và Trương Phi chăng?

Trong công cuộc tranh đấu vì dân chủ cho Việt Nam hôm nay thì cái nhìn phiến diện đó vẫn còn rất rõ nét. Nhiều người dân vẫn đánh giá thấp sự cống hiến của tư tưởng, nhất là ‘tư tưởng chính trị’ mà chỉ biết ca ngợi và kêu gọi sự ‘hy sinh’, mà nhiều khi sự hy sinh đó chỉ là những hành động ‘anh hùng cá nhân’, không để lại dấu ấn hay hiệu quả gì cho đại cuộc chung. Người dân Việt Nam vẫn chưa hiểu và đánh giá đúng về ‘văn hóa tổ chức’. ‘Văn hóa tổ chức’ có thể hiểu đơn giản là ‘phương pháp làm việc chung với nhau’. Phải nói thẳng một điều rằng ‘văn hóa tổ chức’ của người Việt rất kém. Đừng nhìn vào tính kỷ luật của người Việt trong một công ty để đánh giá về ‘văn hóa tổ chức’, vì trong một công ty thì đồng lương nhận được là điều kiện để bắt buộc để mọi người có kỷ luật. Cũng đừng nhìn vào đảng cộng sản Việt Nam để đánh giá rằng người Việt cũng có tinh thần kỷ luật vì rằng đảng cộng sản chưa bao giờ là một tổ chức dân chủ. Mọi ý kiến khác với đường lối của đảng đều phải trả giá rất đắt. Không chỉ có đảng viên cộng sản bị bịt miệng bởi những luật lệ hà khắc của đảng cộng sản mà ngay cả người dân Việt Nam bình thường cũng chưa bao giờ có tự do ngôn luận, chưa bao giờ dám nói thật những gì mình suy nghĩ trước mặt mọi người, nếu điều đó bất lợi hay đi ngược lại chủ trương của đảng.

Xã hội dân sự Việt Nam đang được thai ngén và hình thành với gần hai mươi tổ chức. Ai cũng biết ‘xã hội dân sự’ là một hình thái sinh hoạt văn minh của loài người. Đó là những tổ chức độc lập, là sự kết hợp của những người có cùng mục tiêu, cùng mong muốn và cùng thúc đẩy cho sự tiến bộ của xã hội. Các tổ chức ‘xã hội dân sự’ vẫn chưa được thừa nhận ở Việt Nam nhưng nó vẫn đang manh nha hình thành vì đó là bước tiến bắt buộc của một xã hội văn minh. Tuy nhiên vì chưa được chuẩn bị và đang là tiên phong nên các tổ chức này đã gặp không ít khó khăn chủ quan và khách quan. Về khó khăn khách quan là sự chống phá từ phía chính quyền thì không nói ai cũng biết, khó khăn chủ quan là sự yếu kém của người Việt từ trong nhận thức về ‘văn hóa tổ chức’ cũng làm cho các tổ chức dân sự tiên phong này gặp không ít phiền phức. Những chuyện lùm xùm xảy ra quanh Hội Nhà Báo Độc Lập (HNBĐL) liên quan đến chủ tịch Hội là ông Phạm Chí Dũng và ông Ngô Nhật Đăng thời gian qua là một ví dụ. Chúng tôi không quen biết cả ông Dũng lẫn ông Đăng và không rõ sự tình nên không thể bình luận gì xung quanh sự kiện này. Tuy nhiên chúng tôi tin rằng ông Phạm Chí Dũng là một người dân chủ thật sự, thông qua các bài viết thấm đẫm tình yêu quê hương đất nước và tấm lòng mong mỏi dân chủ cho Việt Nam. Chúng tôi tin (dù không có cơ sở nào) rằng ông Phạm Chí Dũng không thể là an ninh vì đảng cộng sản đang hồi thoái trào nên không thể chiêu mộ được một người có tâm và có tài như ông Dũng. Ông Ngô Nhật Đăng cũng vậy, ông ta khó lòng là an ninh vì nếu ông ta là an ninh thì sẽ không ‘xuất đầu lộ diện’ sớm như vậy được.

Mọi thắc mắc có lẽ đã được Bùi Thanh Hiếu-Người Buôn Gió làm sáng tỏ một phần qua bài viết “Vài nét về Ngô Nhật Đăng” (tác giả đã gỡ bài viết này, xin xem phần phụ lục bên dưới). Suy cho cùng tất cả đều bắt nguồn từ một cái khuyết tật của người Việt: Văn hóa tổ chức. Chuyện yêu nước và muốn làm những điều tốt đẹp cho đất nước là một chuyện cao cả và đáng hoan nghênh nhưng cách thức để có thể cùng nhau làm được việc lớn đó lại là một câu chuyện hoàn toàn khác, nó thuộc về một lĩnh vực khác: Lĩnh vực văn hóa. Chính vì không có ‘văn hóa tổ chức’ và thiếu hụt sự hiểu biết về các hoạt động có tổ chức nên mới sinh ra những chuyện không hay như vừa qua tại HNBĐL. Khi đã quyết định tham gia vào bất cứ một tổ chức nào, dù là một tổ chức xã hội dân sự hay một tổ chức chính trị, hay đơn giản nhất là lấy vợ lấy chồng thì mỗi người trong chúng ta đều phải ‘hy sinh’ ít nhiều cái tôi của mình để có thể hòa đồng với tổ chức. Không thể nào lấy vợ rồi mà vẫn đi ngủ qua đêm ở nhà bạn bè được. Hay nếu bạn tham gia vào “Hội những người thích uống bia” thì không thể suốt ngày chỉ uống rượi và chê bia là đầy bụng! Bất cứ một tổ chức nào cũng phải có những điều lệ bắt buộc của nó, nếu bạn muốn tham gia thì bạn phải chấp nhận những nguyên tắc đó, không thể nào khác. Thứ hai những người lãnh đạo của các tổ chức xã hội dân sự phải là những người có hiểu biết sâu sắc về ‘văn hóa tổ chức’ và cách thức điều hành một tổ chức. Tốt và yêu nước vẫn chưa đủ. Phải có phương pháp lãnh đạo. Một trong những tố chất bắt buộc của người lãnh đạo là phải biết ‘dùng người’, tức là biết phân công công việc cho thích hợp với khả năng của các thành viên. Người Buôn Gió đã nói đúng khi cho rằng “Chuyện vừa qua, đúng không phải là chuyện mâu thuẫn cá nhân. Nó xuất phát từ một ông không biết gì về báo chí lại làm trị sự tờ báo. Còn một ông không biết gì về nhân sự thì lại làm quản lý nhân sự”. Quản trị một tờ báo hay làm biên tập chính của một tờ báo là một công việc không hề đơn giản, công việc đó đòi hỏi một người cẩn thận, chu đáo, nhẫn nại và có trách nhiệm cao. Tính cách của ông Ngô Nhật Đăng có lẽ không phù hợp với công việc đó. Và tất nhiên lỗi này, một phần thuộc về ông Phạm Chí Dũng và Ban lãnh đạo của HNBĐL vì đã phân công công việc không đúng người đúng chỗ.

Tất nhiên phải nói ngay rằng những chuyện xảy ra với HNBĐL là chuyện nhỏ, nó không làm ảnh hưởng đến ‘nồi cơm’ của ai cả. Hội mới thành lập được hai tháng và đang trên con đường hình thành nên những va vấp là điều đơn giản và dễ hiểu. Hy vọng là HNBĐL sẽ rút kinh nghiệm và tiếp tục tiến về phía trước. Bài học mà những người dân chủ Việt Nam cần rút ra sau sự việc này, đầu tiên đó là sự ý thức về những khó khăn khi quyết định thành lập hay tham gia vào một tổ chức. Đừng bao giờ lấy ước mơ làm hiện thực. Đừng nghĩ đơn giản là nếu việc mình làm là đúng, là tốt thì ắt sẽ thành công. Chưa chắc. Vì vậy trước khi thành lập một tổ chức nào đó thì việc cần nghĩ đến trước tiên đó là cách thức tổ chức và vận hành cho tổ chức, cách thức tiếp nhận và khai trừ các thành viên, cách thức giải quyết xung đột… Đó chính điều lệ của tổ chức. Những người muốn tham gia vào tổ chức phải đọc và hiểu rõ điều lệ của tổ chức, phải đồng tình với những nguyên tắc của tổ chức. Độc giả có thể tham khảo bộ ‘Qui Ước Sinh Hoạt’ của Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên trong mục “Tìm hiểu THDCDN”.

Con đường dân chủ hóa Việt Nam có thể còn dài và có thể sẽ có những người mất kiên nhẫn với lý tưởng dân chủ hay với tổ chức của mình, đó là lẽ thường tình. Sẽ còn nhiều tổ chức xuất hiện và ra đời, có thể là các tổ chức xã hội cũng có thể là các tổ chức chính trị. Dù muốn hay không thì những người Việt Nam đang ấp ủ và có mong muốn tham gia hay thành lập các tổ chức cần ý thức được sự khó khăn của nó. Để khắc phục nhược điểm này không khó, chỉ cần chịu khó học hỏi và biết lắng nghe trên tinh thần bao dung và cầu tiến là sẽ ổn thỏa. Một tổ chức xã hội khác hoàn toàn với cơ cấu của một công ty vì nó được xây dựng trên nền tảng của sự đồng thuận và hiểu biết lẫn nhau. Tư tưởng, mục tiêu và sự chấp nhận khác biệt sẽ là chất keo kết dính các thành viên lại với nhau.

Nói luôn dễ hơn làm. Chúng tôi rất chia sẻ với những khó khăn mà các tổ chức dân sự trong nước đang gặp phải. Ngay cả trong điều kiện lý tưởng là có đầy đủ dân chủ và tự do tại hải ngoại mà suốt 40 năm qua người Việt vẫn chưa thể xây dựng được một ‘tổ chức chính trị’ cho thật đúng nghĩa. Có thể, có ai đó vẫn cho rằng Tập Hợp Dân Chủ Đa Nguyên chưa làm được gì nhiều, chưa đáp ứng được nguyện vọng của mọi người, chưa phải là một tổ chức hùng mạnh…Điều đó không sai nhưng chúng tôi cũng không phải là đã thất bại. Với một dân tộc thiếu vắng niềm tin vào tương lai và thiếu niềm tin vào nhau thì tổ chức của chúng tôi với vài trăm con người tử tế đã đứng được cùng nhau hơn 30 năm qua mà chưa có điều tiếng gì xấu thì đó cũng là một kỷ lục và là điều đáng tự hào chứ sao? Nếu trong một xã hội bình thường và đã có dân chủ thì tổ chức của chúng tôi không là gì cả nhưng đối với Việt Nam thì có thể nói mà không sợ quá lời rằng: Chúng tôi là tất cả những gì mà đối lập dân chủ Việt Nam đang có được!

Việt Hoàng

Phụ lục:

Vài nét về Ngô Nhật Đăng 

Ngưới Buôn Gió

Đáng ra mình tránh chuyện đang ầm ĩ giữa thành viên các HNBĐL. Thứ nhất là mình không có trong đó, thứ hai là mình không chứng kiến, thứ ba không được ai kể nghe nội tình việc thế nào.

Thứ tư là không muốn thêm ra bớt vào, không khéo thành đổ dầu vào lửa.

Hôm nay có ông anh nói có ý bảo mình quen Đăng, ông ấy mới biết Đăng. Nói thế cũng đúng, nhưng nói đi nói lại thì đi lại giang hồ ngần ấy năm, quen biết thì bao nhiêu người mà tính nổi. Nên chuyện mình quen với ai là một chuyện, chứ còn việc họ làm thì là họ làm, mình đâu liên quan được.

Nhưng thôi, dù sao cũng quen Ngô Nhật Đăng, nhân vật đang thu hút dư luận cùng với Phạm Chí Dũng. Cũng nên cần có vài câu bày tỏ cái nhìn của mình cho thiên hạ tham khảo. Không biết nội tình cũng  nhân tiện chém gió cho nó thành bài, chứ chả nhẽ viết cụt lủn.

Nói về anh Đăng chỉ ngắn gọn thế này, thích ba hoa. Ai gặp sẽ biết ngay, anh ta ba hoa đủ thứ trên trời, dưới biển. Có lúc còn kêu gặp thằng này, thằng kia... toàn thằng làm to...nói chuyện này nọ.

Cái thứ hai là sĩ diện. Tiền nhiều lúc không có, trong túi có một vài trăm nhưng sẵn sàng trả tiền cà phê, ăn sáng cho mấy người. Lúc nào cũng ra vẻ quan trọng, hiểu biết nhiều, quan hệ rộng. Thực ra thì lông bông, mỗi thứ làm một tí, cả thèm chóng chán. Mà cũng chả biết hiểu nhiều hay không, nhưng có câu chuyện nào cứ kể đi kể lại.

Con người như Ngô Nhật Đăng thật ra là vô hại thậm chí là vô tích sự luôn. Không có mưu kế thâm sâu gì, làm việc theo cảm hứng, được ai khen là lâng lâng lên mây, cứ thế mà diễn.

Vì cái tính ba hoa, hóng hớt được đâu tí tin tức gì là làm bộ như có quan hệ, thông tin quan trọng. Như vụ Lê Anh Hùng ở trại tâm thần, Ngô Nhật Đăng lăng xăng hóng được tin, chạy đôn đáo ra vẻ là người đứng ra lo thu xếp cho Hùng ra trại. Rút cục để Lê Anh Hùng nghi là an ninh. Thật ra trong vụ này, an ninh cũng muốn thả Lê Anh Hùng lắm rồi, đang tìm cách này nọ tung thông tin để thả Lê Anh Hùng làm sao cho suôn sẻ. Ngô Nhật Đăng vớ được cái tin ấy, thế là lon ton cầm đèn chạy trước ô tô.

Cuối cùng là bị Lê Anh Hùng nghi là an ninh, mà thằng Hùng ở hoàn cảnh nó trong trại, thấy tự nhiên ông Đăng vào gặp chém ào ào mà không hề bị khó khăn gì, Hùng nó nghi cũng phải.

Trước hôm Lê Anh Hùng ra trại mấy hôm, mình cả chị Bùi Hằng đến nhà Hùng. Gặp ngay môt tốp an ninh, công an ở nhà Hùng. Họ đang thuyết phục mẹ Hùng làm đơn xin Hùng về. Họ đưa cả đơn mẫu để mẹ Hùng làm. Thấy mình cả chị Hằng đến họ đứng dây đi ra, dặn sẽ quay lại sau. Mẹ Hùng định viết đơn theo mẫu thì mình ngăn, mình nói nếu bác quyết định viết thì để cháu viết hộ cho, chứ viết theo họ thì dở lắm, có gì sơ sảy về thằng Hùng nó trách bác. Thế là mình viết đơn, xong mang đi đánh máy ở nhà anh Kim Môn, sau đó photo đơn cho các anh em khác nữa duyệt. Khi anh em ok nội dung thì mình bảo Lã Dũng mang xe ô tô đến chở mẹ Lê Anh Hùng đi nộp đơn.

Hôm mẹ Hùng báo nó được ra trại, mấy xe đi đón. Ngô Nhật Đăng đi đầu như người hùng đến tiếp thu chiến thắng. Hôm đó mình ở nhà, nhìn ảnh, đọc tin đã thấy mắc cười. Sau Lê Anh Hùng tố Ngô Nhật Đăng là an ninh, mới ra vào trại thăm nó dễ, đón nó về lại thao thao đủ thứ chuyện chính khách tầm quốc tế đã can thiệp thế nào cho Hùng ra.

Đáng ra Ngô Nhật Đăng cứ lẹt đẹt mãi thế trong phong trào đấu tranh, vì nhát gan, tài không, chí không. Nhưng lại xảy ra vụ điều trần tự do báo chí bên Hoa Kỳ. Lúc này nhiều người có kinh nghiệm và có bề dày đấu tranh lại bị vào vòng cấm xuất cảnh. Thế nên hết nạc vạc đến xương. Ngô Nhật Đăng có chân trong đoàn người lên đường đi Hoa Kỳ.

Nói gì thì nói,chuyện thiên hạ bảo đi thế được du lịch miễn phí này nọ là một khía cạnh. Chứ nói hết nhẽ thì cũng phải công nhận những người đi đó cũng can đảm.

Đời nó hay ở chỗ, đến lúc ấy bỗng dưng nhờ mẽ ngoài bệ vệ, lại thêm khoản nổ chuyên nghiệp, phong thái tự tin, đĩnh đạc rất đường bệ. Ngô Nhật Đăng đã làm khá tốt phần việc của mình. Thế là nhờ chuyến đi của mấy người ấy, được thế tiến lên. Khi về HNBDL ra đời.

Tất nhiên HNBĐL ra đời sau chuyên đi kia, ắt phải có vài nhân vật trong chuyến đi đột phá ấy có chân trong ban điều hành. Nước cờ này là hợp lý, vì những thượng nghị sĩ, quốc hội Hoa Kỳ ít ra cũng đã gặp mặt, nói chuyện với một số thành viên trong ban điều hành.

Đời đưa đẩy làm Ngô Nhật Đăng lên như diều, vụt cái chói sáng, giữ chân trị sự hay là cái gì gì đó, đại khái quan trọng trong HNBĐL cho đến khi xảy ra chuyện vừa qua. Đến lúc này thì buộc phải can đảm khi bao ánh mắt nhìn vào, Ngô Nhật Đăng lại một lần nữa đóng trọn vai người hùng. Nhưng Ngô Nhật Đăng thì tài gì mà quản lý được một tờ báo?

Không có tài, lại thích thể hiện, cho nên việc Ngô Nhật Đăng múa may, quay cuồng một hồi rồi gặp phải sự cố vừa qua là tất nhiên.

Nhưng nhìn lại thì nguyên nhân của sự cố ở HNBĐL vừa qua không phải vì Ngô Nhật Đăng bất tài, thích thể hiện, thích đi theo kiểu của mình. Đó là một nhẽ thôi. Còn có những nhẽ khác thì phải hỏi Liên Sơn, tác giả mở màn cuộc chấn chỉnh đấu tranh dân chủ và hỏi Phạm Chí Dũng đã được Liên Sơn tư vấn quản lý HNBDL thế nào.? 

Ngô Nhật Đăng chắc chắc không phải an ninh hay tay sai an ninh. Đó là những gì tôi quan sát anh ta từ trước đến nay. Anh ta có thể bất tài, có thể hay ba hoa. Nhưng anh ta không phải là an ninh. Lẽ ra để anh ta làm ở bộ phận giao tiếp, đối ngoại của HNBĐL để anh ta nhận vai trò nhậu nhẹt, làm huyên náo viên, phát biểu chém gió thì phát huy khả năng của anh ta hơn.

Còn về nhà báo Phạm Chí Dũng. Anh Dũng chưa am hiểu gì về những người đấu tranh,  trước giờ anh giữ vai trò viết báo, phân tích, bình luận một cách độc lập. Nếu như sau này anh có hiểu về những thành phần đấu tranh, thì sự hiểu biết đó cũng không nhiều. Chưa kể sau mỗi cá nhân lại là một phe nhóm, một tổ chức nào đó nữa. Với hiểu biết về cá nhân những người đấu tranh không nhiều ( cái này nhiều bạn sẽ bảo tôi lên lớp chê bai, nhưng cứ hỏi thẳng anh Dũng xem có phải thế không ) mà anh Dũng giữ chức chủ tịch quản lý nhân sự thì cái chuyện vừa rồi đến, chả có gì ngạc nhiên.

Tất nhiên thì câu chuyện về Phạm Chí Dũng là an ninh, đóng khổ nhục kế để cài vào phá hoại như một số người nói , tôi không tin. Bạn nào đưa ra dẫn chứng về Phạm Xuân Ẩn hay X30 hay Vũ Ngọc Nhạ để minh hoạ cho trường hợp Phạm Chí Dũng chỉ là so sánh thôi.

Chuyện vừa qua, đúng không phải là chuyện mâu thuẫn cá nhân. Nó xuất phát từ một ông không biết gì về báo chí lại làm trị sự tờ báo. Còn một ông không biết gì về nhân sự thì lại làm quản lý nhân sự. Và cái HNBĐL nó cũng chưa ra hẳn là một cái hội của xã hội dân sự, cũng chưa ra hẳn là một tờ báo. Nó đang tìm đường để định hình mình. Trong lúc định hình thì có chuyện xung đột là tất nhiên.

Giờ anh Ngô Nhật Đăng quyết chí thể hiện mình, anh làm cái HNB trẻ thì phải. Hy vọng anh bớt chuyện đã qua, tập trung làm hiệu quả để thể hiện được mình. Đó là cách tốt nhất để thiên hạ thấy mình thế nào, chứ không cần đi đôi co nữa.

Còn anh Phạm Chí Dũng, có cố vấn Liên Sơn, một người chuyện nghiệp về làm báo cũng như có căn bản hiểu biết về đấu tranh bất bạo động, về xã hôi dân sự, về mùa xuân Ả Rập, các hội, nhóm đấu tranh...gì đó. Với những lợi thế đó, tương lai HNBĐL cũng sẽ là một tổ chức xã hội dân sự hàng đầu, góp phần trong công cuộc đấu đòi tự do, dân chủ cho đất nước. Anh Dũng cũng nên thôi chuyện thông cáo, thông báo số X, Y, Y về Ngô Nhật Đăng, tập trung xây dựng vào chuyên môn.

Anh em đấu tranh có thiện cảm với ông Đăng, ông Dũng mà thấy bài này gây khó chịu. Xin cứ việc block. Cái nút chặn vĩnh viễn chỉ cần hai cái nhấp chuột. Chúc anh em đoàn kết, sớm thắng lợi mang dân chủ về cho đất nước.

Tái bút. Hôm nay cô giáo lại không ra bài tập về nhà.

Ngưởi Buôn Gió
Nguồn: nguoibuongio1972.blogspot.be