Pháp và những gìải Nobel

Nước Pháp năm nay không bết lắm về thể diện. Dân Pháp không thất vọng lắm. Giới ưu tú Pháp có thể cầm ly rượu và ưỡn cao ngực. Trước đây hai tháng, giải thưởng Fields, một thứ Nobel của Toán học, cấp cho nhà toán học trẻ 35 tuổi, Artur Avila, gốc Ba-tây (Franco-Brésilien) . Ông lấy Tiến sĩ Toán ở Rio de Janeiro, qua Paris học hậu tiến sĩ ở Collège de France, làm nghiên cứu, rồi Giám đốc nghiên cứu về Toán ở Đại học Jussieu . Bốn ngày sau, gìải thưởng Nobel Văn chương cấp cho tiểu thuyết gia Patrick Modiano, 69 tuổi . Giờ đây, giải Nobel Kinh tế về tay Giáo sư Kinh tề người Pháp, Ông Jean Tirole ở Toulouse .

Nobel năm nay, 2014, cấp cho 2 người Pháp, 2 nữ Pakistan và Ấn độ, 2 Nhựt bổn, 3 Huê kỳ, 1 Mỹ-Anh và 1 cặp vợ chồng người Na-uy . Mỗi giải là 873 000 euros, chia nhau cho giải tập thể . Giải thưởng sẽ chánh thức cấp phát ngày 10 tháng 12/2014 tại Stockholm. Rìêng Giải nobel Hòa bình, lễ cấp phát sẽ tổ chức tại Oslo, Thủ đô nước Na-uy .

Đặc thù tây (Exception française)

Trước giờ Pháp thường nhận Nobel Văn chương và Khoa học, ít khi được Nobel Kinh tế . Phải chăng vì vậy mà Alexis Tocqueville viết “Người Pháp không có cái đầu kinh tế mà có nhiều cái đầu chánh trị “.

Mà đúng thôi ! Từ mấy năm nay, kinh tế pháp tuột dốc . Mức phát triển ở 0, thất nghiệp gia tăng mỗi ngày, mà Chánh phủ thì lớn tiếng trấn an dân chúng với những lời giải thích lý do tại sao kinh tế không khá, đổ lỗi cho các Chánh phủ trước, hứa hẹn nữa, … Dân chúng bất mãn yêu cầu Ông Tổng thống Hollande từ chức.

Trước Ông Jean Tirole, Pháp có 2 người được giải Nobel Kinh tế là Ông Gérard Debreu, năm 1983 và Ông Maurice Allias, năm 1988. trong lúc đó Mỹ được 43 giải Nobel Kinh tế bằng số thắng giải quán quân bóng rổ.

Ngày 13 tháng 10/2014, Giáo sư Jean Tirole được Vìện Hàn lâm Thụy điển cấp Giải thưởng Nobel Kinh tế . Thật trớ trêu là trong lúc tình hình kinh tế nước Pháp đang suy trầm nghiêm trọng. Nước Pháp là “Con bịnh của Âu châu ” ! Một kinh tế gia Pháp được Giải thưởng Nobel Kinh tế đúng vào lúc Pháp không thể tiến hành cải cách kinh tề, ổn định công nợ, phục hồi sức cạnh tranh và giảm số người thất nghiệp . …Tình hình suy thoái của Pháp không khỏi làm cho những đối tác lo ngại . Khi công bố Giải Nobel Kinh tế cho một người Pháp trong tình hình như vậy, Viện Hàn lâm Khoa học Thụy điển có ý ngầm châm biếm hay khiêu khích để cho Pháp phải cố gắng tìm giải pháp chắm dứt tình trạng tồi tệ này?

Phật nhà không linh

Cho tới hôm 13/10 được tin Giải Nobel, Ông Jean Tirole là ai? Có tới 99% dân Pháp không biết . Có thể cả đa số nhơn viên Chánh phủ Hollande cũng không biết. Họ hoàn toàn không biết gì về Ông Jean Tirole, 61 tuổi, tốt nghiệp Trường Bách Khoa (Polytechnique thường được gọi Trường X), tốt nghiệp kỹ sư Cầu Đường ( Ecole des Ponts et Chaussées, Paris), Chủ tịch Trường Kinh tế Toulouse ( Toulouse School of Economics – TSE) và Giáo sư giảng dạy tại một Trường nổi tiếng thế giới là MIT ở Boston, Huê kỳ . Người ta không biết ông vì ông khác hơn những nhà kinh tế khác . Ông không lên TV, Radio, báo chí, mà chỉ làm việc trong văn phòng, đặt những câu hỏi, những phương trình toán học để thảo luận với đồng nghiệp . Bản tánh ông rụt rè, quá khiêm tốn . Khi được tin Hàn Lâm Viện Thụy điển quyết định trao Giải thưởng cho ông, ông phản ứng cũng rất khiêm tốn : « Cảm ơn nhiều lắm . Tôi rất vinh hạnh . Sự chọn lựa này làm cho tôi hơi ngại . Là điều làm cho tôi xúc động mạnh . Tôi đã không dám nghĩ công trình nghìên cứu của tôi được thưởng » .

Ông Jean Tirole

Ông Jean Tirole trước giờ không muốn việc làm của ông liên hệ tới phe phái chánh trị ở Pháp dù Tả hay Hữu vì trong những buổi thảo luận hăn say về kinh tế, chánh trị, người ta tranh nhau trên tinh thần phe cánh theo ý thức hệ hơn là biết trọng giá trị kiến thức, quan tâm mỵ dân hơn là sự thật trong sáng . Gìáo sư Tirole không Tả, không Hữu . Ông thực tiển và hành động . Ông theo dõi hướng đi và cách vận hành của kinh tế thị trường, tại sao thỉnh thoảng nó lại bị khựng và làm thế nào nó sẽ vận hành tốt hơn . Theo ông, liên hệ tới chánh trị sẽ làm mất đi tinh thần độc lập của khoa học khi phải suy nghĩ và phán xét .

Người Pháp không có mấy người bìết ông trong lúc đó ông đã nổi tiếng trong giới kinh tế gia thế giới . Cho tới nay, Ông Jean Tirole đã nhận được 37 Giải thưởng cho công trình  nghiên cứu của ông, không kể Giải Nobel mà ông chờ sẽ lảnh vào ngày 10 tháng 12 tới đây .

Trường Kinh tế Toulouse do Ông Jean Tirole thành lập năm 2007 . Ông muốn nó sẽ trở thành một trong 10 trường kinh tế nổi tiếng nhứt thế giới . Đây là một mẫu trường toàn cầu hóa, một thứ trường không biên giới.

Trong 2000 sinh viên, có 700 sinh viên ngoại quốc của 80 quốc gia khác nhau . Và trong số 12 Gìảng sư ( Maitre de Conférence) có 11 người là ngoại quốc : Mỹ, Ba-tây, Tàu, Nhựt, Đại hàn (Nam Hàn), Ai-cặp, Tân- tây-lan, …

Ông Jean Tirole đau buồn mà nhìn thấy nước Pháp, về mặt kinh tế, quá thờ ơ với khối nhân lực, tức không biết hay không cần khai thác cái vốn sẵn có đó . Phần khá lớn những người trẻ học xong đi ra ngoại quốc tìm việc làm . Cách nay vài tuần, Quỉ Tiền tệ Thế giới thiết lập một danh sách 25 nhà kinh tế dưới 45 tuổi, tài ba của thế giới ngày nay, trong đó có 7 người Pháp, mà 6 người hiện làm việc ở Mỹ . Lý do đi, theo Giáo sư Tirole, để được đối đải xứng đáng và điều kiện làm việc tốt .

Theo ký giả kinh tế Pierre-Antoine Delhommais ( Tuần báo Le Point, 16/10/2014), Giáo sư Jean Tirole là nhà kinh tế người Pháp, làm việc tại Pháp, nổi tiếng khắp thế giới, mà Chánh giới Pháp không thèm biết tới .

Đúng là Phật nhà không linh !

Chữ nghĩa thánh hiền

Từ Giải Nobel đầu tiên năm 1901 cấp phát cho Sully Prudhmme, Pháp vẫn chiếm ngôi vị quán quân về Nobel Văn chương . Với nhà văn Patrick Modiano, Pháp giựt được tất cả 15 Nobel Văn chương trong số 111 giải đã cấp phát cho tới nay . Tỷ lệ 13, 5% . Mỹ được 12 Nobel Văn chương, Anh, 10, Đức và Thụy điển, mỗi nước được 8 giải .

Trong số 111 Nobel Văn chương, có 16 nhà văn viết tìếng pháp . Trong 15 người Pháp được Nobel Văn chương, có nhà văn Frédéric Mistral (Nobel năm 1904) viết bằng tiếng Oc ( Langue d’ Oc ở Miền nam Pháp), Samuel Beckett viết vừa tiếng pháp vừa tiếng Anh.

Nhà văn Nobel viết tiếng Anh vẫn đông hơn người viết tiếng Pháp. Thế là tiếng Anh lại qua mặt tiếng Pháp . Năm 1964, Jean-Paul Sartre, Triết gia « Buồn nôn », đã dứt khoát từ khước Giải Nobel cấp phát cho ông vì ông cho rằng « không có ai xứng đáng được vinh hạnh hóa lúc còn sanh tiền cả » .

Nhưng dẫu sao đi nữa, 15 giải Nobel Văn chương cũng đủ khẳng định Pháp đã thật sự đóng góp phần quan trọng của mình vào nền văn học thế giới .

Ông Patrick Modiano

Ông Patrick Modiano có hơn 30 tác phẩm vưa tiểu thuyết, vừa truyện phim . Trước khi được Giải Nobel, ông đã nhận được Giải thưởng của Hàn Lâm viện Văn chương Pháp .

Về đời tư, Ông Patrick Modiano lúc trẻ bất hạnh và cô đơn.  Cha mẹ không sống chung nên ông và em trai sống chung với nhau nhưng đều xa cả cha lẫn mẹ. Một cơn bạo bịnh đã cướp mất đi người em trai lúc  mười tuổi. Suốt thời gian dài, ông được gởi ở trọ đi học và nội trú . Sau Tú Tài, ông ghi tên vào Trường Trung học Henri IV ở Paris V để học Dự Bị (Hypokhane – Dự Bị Văn chương) thi tuyển vào Trưòng Cao Đẳng Sư phạm đường Ulm nơi đào tạo những nhân tài văn hóa và chánh trị của nước Pháp. Nhưng ông lại bỏ dở . Sau cùng, ông ghi tên ban Triết ở Sorbonne nhưng ông cũng chẳng màng tới một buổi học nào cả .

Một hôm, mẹ của ông đi xa trở về, cần tiền nên nhờ ông tới can thiệp với cha trong lúc cha của ông có vợ khác. Bà dì ghẻ biết được tìm cách tố cáo với cảnh sát và ông bị bắt. Cha của ông chẳng những không can thiệp mà còn chửi ông là thứ «du đãng » . Từ đó, ông không gặp lại người cha nữa.

Thời gian ông ghi tên học Triết ở Sorbonne cũng là lúc ông la cà các quán cà-phê khu La-tinh nơi tụ tập nhà văn, nhà báo của Paris.

Tháng 5/68, do tả phái xách động, sinh viên xuống đường rầm rộ biến thành một phong trào làm tê liệt nước Pháp suốt hơn cả tháng và xóa bỏ những giá trị luân lý đạo đức truyền thống của Pháp . Ông Jean Tirole có mặt trong phong trào biểu tình .

Và cũng năm này, ông hoàn thành quyển tiểu thuyết đầu tay . Bản thảo được nhà văn Raymond Queneau duyệt qua giúp ông. Ông Queneau hết lòng nâng đở ông với nhà xuất bản có tiếng như Galimard và hướng dẫn ông trong việc sáng tác .

Sau vài quyển đầu tay thành công, từ đó, ông hăn say viết và sống vững vàng với nghề cầm bút .

Năm 1972, ông viết quyển tiểu thuyết thứ ba « Những Đại lộ vòng đai » (Les Boulevards de ceinture) được Giải thưởng của Hàn Lâm viện Văn chương Pháp . Từ nay, ông chiếm địa vị ở chiếu trên của giới nhà văn Pháp .

Truyện của ông là những hoài niệm về quá khứ, những giấc mơ hạnh phúc không có được, sự thiếu vắng người cha .

Năm 1970 ông kết hôn với cô Dominique Zehrfuss, con gái Kiến trúc sư danh tiếng Bernard Zehrfuss, tác giả cơ sở mới CNIT tại La Défense, một Paris nhỏ . Đám cưới của ông có hai nhà văn Raymond Queneau và François Mauriac (Nobel, Bộ Trưởng Văn Hóa) làm nhân chứng .

Ông Jean Tirole giải thích tại sao ông chọn viết tiểu thuyết : « Trong những năm 1960, những người thuộc thế hệ ông muốn viết nhưng không thích tiểu thuyết, hay văn chương. Phần lớn, họ muốn làm đệ tử của Barthes hay Foucault hay Althusser . Riêng ông, ông đã có một cái nhìn về tiểu thuyết, do đó ông đứng một bên các lý thuyết. Ông vẫn xem các vị đó là bực thầy nhưng ông không dám chạy theo tư tưởng của họ .

Điều ông thích khi viết văn là ước mơ . Nhưng ước mơ trước khi viết vì khi viết thì ước mơ không còn nữa . Nhiều khi ông tự hỏi, các nhà văn khác họ viết như thế nào ? Như Flaubert đã viết đi, viết lại,  cuối cùng bản thảo đầu tiên không còn gì cả trong quyển sách ra đời ? Nghĩ tới điều đó làm ông sợ hãi …

Thật cảm động khi có được độc giả . Thật kỳ diệu, chúng ta có cảm tưởng như giao cảm với nhau. Ở mỗi quyển sách đều có cảm giác này. Khi quyển sách nằm trong tay độc giả thì nó không còn của người viết mà là của người đọc » .

Patrick Modiano sống tuổi thơ vô cùng bất hạnh . Cha mẹ chia ly, ông sống trong thiếu thốn mọi thứ, vật chất và nhứt là tình thương gia đình . Việc học lên cao, ông bỏ dở mặc dầu ông có thể thành công . Ông không trở thành « du đãng » như cha của ông mắng ông mà trở thành nhà văn ở độ tuổi đôi mươi, vừa đam mê văn chương, vừa phải mưu sinh.

Ông Jean Modiano là biểu tượng của tuổi trẻ có ước mơ. Tuổi trẻ không có ước mơ thì chỉ là “cụ già tóc xanh”!

Muốn đất nước thoát nhục, tuổi trẻ phải “Dám muốn, dám biết và dám làm” ! Tức “Ước mơ và Hành động”!

© Nguyễn thị Cỏ May