Điều ông tướng không hiểu

Ông tướng đề cập trong bài báo này là Thiếu tướng Michael K. Nagata, chỉ huy trưởng Lực Lượng Đặc Biệt Hoa Kỳ, đang hành quân tại Trung Đông; ông được Bộ Quốc Phòng Hoa Kỳ và cả Tổng Tư lệnh Barack Obama đồng ý cho triệu tập một nhóm những nhà thông thái để nhờ họ tìm hiểu điều mà ông không hiểu: Yếu tố nào giúp quân IS kiểm soát được dân chúng và lãnh thổ tranh chấp?

Tướng Nagata quan tâm đến khả năng “kiểm soát dân chúng và lãnh thổ tranh chấp” vì ngoài vai trò chỉ huy trưởng Lực Lượng Đặc Biệt Hoa Kỳ đang hành quân tại Trung Đông, ông còn được ủy thác trọng trách tổ chức kháng chiến quân Syria – lực lượng quân sự vừa chống chế độ độc tài Bashar al-Assad, vừa chống lực lượng khủng bố IS; và một trong những nhu cầu của lực lượng này là “kiểm soát dân chúng và lãnh thổ tranh chấp”.

Bốn tháng sau phiên họp đầu tiên với gần 40 cố vấn dân sự ông triệu tập được, tướng Nagata vẫn chưa tìm được lời giải đáp cho câu hỏi ông nêu lên, “Yếu tố nào giúp quân IS kiểm soát được dân chúng và lãnh thổ tranh chấp?”

Ông viết email, giải thích nhu cầu của ông: “Những nhận xét và những câu hỏi tôi nêu lên là cách tôi tìm hiểu vấn đề”. Vấn đề phức tạp đến mức ông phải mời gọi những giáo sư, những nhà nghiên cứu chiến tranh giúp ông, trong lúc ông có thể giản dị đặt vấn đề với phòng Nghiên Cứu, phòng Tình Báo, hay phòng Quân Huấn của Ngũ Giác Đài. Ông không hỏi họ, vì ông biết họ không có lời giải đáp.

Ông nói với nhóm thông thái mà ông triệu dụng, “Chúng ta không hiểu phong trào IS, và ngày nào chúng ta vẫn còn chưa hiểu nó, chúng ta sẽ không thể đánh bại nó được. Nhu cầu của chúng ta là đánh bại một lý tưởng; làm sao đánh bại nó, khi mà chúng ta chưa hiểu nó”.

IS là một lực lượng ô hợp, nhưng hiếu sát và cuồng tín; chúng đang bị chặn đứng do những cuộc không kích chính xác của không quân Hoa Kỳ, và đang bị đánh lui bởi lực lượng quân sự Iraq. Vấn đề của tướng Nagata là mặc dù không còn hiện diện tại nhiều địa phương, nhưng quân IS vẫn duy trì được ảnh hưởng của họ, kiểm soát được nhân dân trong vùng, khiến nhiều người dân địa phương không dám ra mặt cộng tác với chính quyền Iraq, dù họ rất muốn cộng tác.

Nhiều tướng lãnh Hoa Kỳ, và ngay cả Tổng Tư lệnh Obama cũng đồng ý với tướng Nagata là muốn dứt khoát đánh bại quân IS, phải tìm hiểu động lực thúc đẩy những người Ả Rập từ nhiều quốc gia khác tìm đến xin gia nhập lực lượng quân sự IS. Cho đến giờ này Hoa Kỳ và đồng minh mới chỉ đánh mẻ được cái góc quân sự của IS, và chưa gây tổn thất nào đáng kể cho lý tưởng Hồi Giáo Quốc (Islam State).

Sau nhiều buổi thảo luận, để giúp tìm lời giải đáp cho câu hỏi: “Yếu tố nào giúp quân IS kiểm soát được dân chúng và lãnh thổ tranh chấp?”, nhóm thông thái được triệu tập loại bỏ 2 yếu tố quân số và vũ khí; họ tin là dân địa phương theo IS không phải vì sợ quân số IS đông, hay vì vũ khí chúng sử dụng lợi hại.
Giờ này những nhà thông thái được triệu dụng đang vật lộn với những yếu tố tâm lý chiến, tôn giáo, kinh tế, và kỹ thuật khủng bố quần chúng. Chương trình thảo luận của họ không bị liệt vào mức độ “mật” mà chỉ xếp hạng “kín” nên nhiều cơ quan truyền thông đem ra thảo luận. Tướng Nagata khuyến khích họ “bàn cãi thẳng thừng” về vấn đề ông nêu lên, và nhóm “cố vấn dân sự” đang thảo luận về tính chất “độc tài” kín đáo của IS.

Trung tướng hồi hưu Michael T. Flynn, nguyên Giám đốc DIA (Defense Intelligence Agency-Nha Tình Báo Quân Sự), nhận định, “Người có quá nhiều kinh nghiệm về loại chiến tranh chống khủng bố như tướng Nagata mà phải đặt ra những câu hỏi như vậy, thì tìm câu trả lời không phải là việc dễ”. Tháng Giêng 2015, nhóm cố vấn dân sự của Nagata sẽ kết thúc buổi thảo luận với một bản đúc kết chung cuộc.
Không dễ, vì tướng Nagata muốn làm đúng trọng trách của ông: vô hiệu hóa lực lượng IS, chứ không chỉ đánh tan nó. Tổng Tư lệnh Obama đã làm 2 điều đúng trong cuộc chiến tranh giúp 3 nước Trung Đông – Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, và Kurd – chống lại những cuộc tấn công tàn bạo của quân IS; điều đúng thứ nhất là đòi hỏi Thủ tướng Iraq Nuri al-Maliki phải từ chức như điều kiện tiên quyết để Mỹ đưa quân vào giúp Iraq chống IS; và điều đúng thứ nhì là chiến lược “không chạm gót xuống đất” khiến không quân Mỹ đang đánh tan quân IS mà không bị một tổn thất nào cả.

Obama đòi Maliki từ chức vì thành phần chính phủ Maliki gồm một đa số quá đáng tín đồ Shia, do đó tín đồ Sunni bị lép vế, công phẫn, rồi nổi loạn, trở thành tổ chức IS; việc thay đổi chính phủ giúp Iraq tránh được tình trạng kỳ thị tín ngưỡng, và làm tín đồ Sunni không tha thiết lắm với việc ủng hộ IS nữa.
Biện pháp tránh kỳ thị tín ngưỡng của Tổng thống Obama giúp ngăn chặn bớt số tín đồ Sunni, bỏ thành phố, làng thôn, cầm súng theo IS, nhưng khác biệt giáo phái vẫn còn âm ỉ là mầm móng của chiến tranh.
Vai trò của tướng Nagata là giải quyết phần còn lại – thanh toán dư đảng IS, mà ông cho là vẫn kiểm soát được quần chúng, ngay tại những địa phương chúng đã bị đánh bật ra, không còn hiện hữu trên bình diện quân sự nữa.

Trong suốt 32 năm quân ngũ, Nagata thường phục vụ trong Lực Lượng Đặc Biệt tại những chiến trường khó khăn như Somalia, Iraq, và những quốc gia trong vùng Balkan. Đại tướng Stanley A. McChrystal, nguyên Tư lệnh chiến trường A Phú Hãn, nhận định, “Khó khăn chiến trường không phải là trở ngại đối với Nagata”.

Ông chỉ cần hiểu, cần nắm được cốt lõi của vấn đề, là có thể giải quyết được vấn đề; nhưng ông đang lầm lỗi – đang hỏi những người hiểu biết ít hơn ông về nguyên nhân khiến quân IS vẫn kiểm soát được quần chúng và lãnh thổ, mặc dù chúng đang thất thế trên bình diện quân sự.

Nửa thế kỷ trước, tình trạng Việt Cộng – mặc dù yếu thế về quân sự – vẫn kiểm soát được một số dân đông hơn, một lãnh thổ rộng lớn hơn liên quân Việt-Mỹ. Trong suốt nhiều năm dài, quân đội và chính phủ Việt Nam Cộng Hòa đã áp dụng nhiều chiến thuật, kỹ thuật để nắm lại quyền kiểm soát nhân dân. Nỗ lực đó đem lại nhiều thành công, dù vấp phải nhiều trở ngại, nhưng một số tướng lãnh và sĩ quan Việt Nam có rất nhiều kinh nghiệm về những kỹ thuật của Việt Cộng kiểm soát nhân dân, và đó mới chính là những người tướng Nagata phải vấn kế.

Việc Nagata nên làm ngay là xin thuyên chuyển Chuẩn tướng Lương Xuân Việt về giúp ông; tướng Việt, mặc dù không tham dự cuộc chiến tranh Việt Nam, nhưng vẫn quen biết nhiều người có kinh nghiệm chiến tranh, như Thiếu tướng Lê Minh Đảo, Chuẩn tướng Mạch Văn Trường, Đại tá Phan Văn Huấn, Đại tá Liêu Quang Nghĩa,… những người không chỉ biết về kỹ thuật Việt Cộng sử dụng để kiểm soát nhân dân, mà còn đối đầu với những kỹ thuật này trong nhiều năm dài.

Họ có thể giải thích cho tướng Nagata hiểu điều ông không hiểu, và giúp ông thanh toán nạn IS –thanh toán trọn vẹn cả lực lượng quân sự lẫn ảnh hưởng tư tưởng.

Nguyễn đạt Thịnh